Zonder ingrijpen is Nederland op weg naar bijna 1 miljoen armen in 2024. Maar geen politicus in Den Haag wil het zover laten komen. Oplossingen zijn er wel, al kosten die natuurlijk geld. En dus is het de vraag wie straks de rekening betaalt. Dit is de stand van zaken.
Wat een contrast: woensdag werd bekend dat Nederland er de komende vijf jaar 200.000 miljonairs bij krijgt. Een dag later horen we van het Centraal Planbureau dat volgend jaar bijna 1 miljoen mensen in armoede leven. Vooral mensen met een uitkering krijgen het in 2024 zwaar: waar de doorsnee Nederlander zich mag verheugen op 1,9 procent extra in de portemonnee, levert iemand in de bijstand 2,7 procent koopkracht in.
Wanneer ben je eigenlijk arm in Nederland?
Of iemand zichzelf als arm beschouwt, is natuurlijk persoonlijk. Maar de overheid hanteert daarvoor een strakke grens. Die wordt het niet-veel-maar-toereikend-criterium genoemd. Daarin zijn de vaste lasten opgenomen, maar bijvoorbeeld ook een telefoonabonnement of een lidmaatschap van een sportclub.
Voor alleenstaanden gaat het dit jaar om een besteedbaar inkomen van minimaal 1515 euro per maand. Volgend jaar is dat 1585 euro. Voor paren en gezinnen geldt een hoger bedrag. Iedereen die onder deze grens zit, wordt gerekend tot de groep die door de overheid als arm wordt beschouwd. Dat zijn dus niet alleen mensen met een bijstandsuitkering, maar ook mensen die ondanks een baan te weinig verdienen om rond te kunnen komen, of iemand met een onvolledige AOW. Dit jaar zakken er al 825.000 mensen op die manier door het ijs en dat aantal neemt volgend jaar toe tot 990.000.
Waarom neemt de armoede toe?
Het leven wordt duurder, en dus hebben mensen meer geld nodig om rond te komen. En wie al weinig heeft, merkt de gevolgen van de hoge inflatie sterker. De belangrijkste oorzaak voor de groei komt doordat de overheid dit jaar nog maatregelen nam om de pijn te verzachten. Zo is er een prijsplafond op energie gekomen en kunnen minima ook dit jaar een energietoeslag van 1300 euro aanvragen. Alleen lopen die ingrepen dit jaar af. Het wegvallen daarvan hakt er zo hard in dat er in één klap 165.000 armen bij komen.
Laat het kabinet dat dan zomaar gebeuren?
Nee, reken daar maar niet op. Het kabinet is weliswaar gevallen en heeft daardoor minder politieke speelruimte, maar de Tweede Kamer eiste voor de zomer al bijna unaniem dat de armoede niet mag toenemen. Alleen FvD stemde toen tegen.
Het kabinet heeft dus een mandaat van de Kamer om met maatregelen te komen die de pijn verzachten. De ministers buigen zich komende week over het koopkrachtpakket dat op Prinsjesdag wordt gepresenteerd. Minister Karien van Gennip (Sociale Zaken) liet donderdag al weten dat zij doet wat ze kan om ‘perspectief’ te bieden, ‘vooral voor gezinnen en mensen met een lager inkomen’.
Welke oplossingen zijn er?
Het kabinet zal in eerste instantie kijken naar verhoging van de toeslagen. Denk bijvoorbeeld aan de zorgtoeslag, de huurtoeslag en het kindgebonden budget. Vooral die laatste twee zijn zeer gericht op de laagste inkomens en kosten daardoor minder geld dan een ‘platte’ verlaging van de inkomstenbelasting of een prijsplafond op energie. Dat prijsplafond keert volgend jaar hoogstwaarschijnlijk sowieso niet terug, omdat het als een ongericht en duur instrument wordt gezien. Dus wie bang is dat de energieprijzen in de winter opnieuw gaan stijgen – ook al verwacht het CPB een prijsdaling – kan er verstandig aan doen om tarieven nu vast te zetten.
Daarnaast is het goed mogelijk dat het kabinet de eenmalige energietoeslag van 1300 euro voor de minima nog een jaar wil verlengen. Al moet de regering dan wel gemeenten nogmaals zien over te halen die maatregel nog een keer uit te voeren.
Wie gaat voor de kosten opdraaien?
De overheid heeft drie smaken: de belastingen verhogen, elders bezuinigen of het tekort op te laten lopen. En de kans is groot dat alle drie zullen gebeuren. Zo kijken veel partijen begerig naar de hoge winsten die bedrijven maken. Hoewel die komend jaar meer geld kwijt zijn aan stijgende lonen, zit daar volgens het CPB nog ruimte.
Bezuinigingen zijn ook niet langer taboe. Zo zitten er nog onuitgegeven miljarden in fondsen voor klimaat, stikstof en innovatie, waarvan het de vraag is wat daarmee gebeurt nu het kabinet is gevallen.
Sowieso blijft het kabinet moeite houden om geld dat is begroot, uit te geven. Door de krappe arbeidsmarkt zijn er te weinig mensen om plannen te realiseren, waardoor miljarden op de plank blijven liggen. En het begrotingstekort blijft volgend jaar nog binnen de Europese grens van 3 procent van het bbp, dus ook daar is in principe ruimte. Al is de overheid wel steeds meer geld kwijt aan de stijgende rente, waardoor in de jaren na 2024 de tekorten alleen maar verder oplopen.
Zou het niet beter zijn als mensen gewoon genoeg verdienen om rond te komen?
Ja, dat is waar economen en overheidsadviseurs al jarenlang op hameren. Nu moet er elk jaar voor Prinsjesdag trapezewerk worden verricht om de koopkracht van kwetsbare groepen te stutten. Dit kabinet nam vorig jaar de stap om het minimumloon met 10 procent te verhogen en bijstandsuitkeringen mee te laten stijgen. Maar die stap blijkt dus onvoldoende om te voorkomen dat de armoede toeneemt.
Het volgende kabinet zal moeten besluiten of meer nodig is. Al zit dat kabinet dus krap bij kas en zullen er moeilijke keuzes moeten worden gemaakt. Is het bijvoorbeeld reëel om én het minimumloon te verhogen en de kinderopvang gratis te maken? En in hoeverre kan de winstbelasting nog omhoog voordat bedrijven Nederland de rug toekeren? Dat zijn vragen die in de formatie zeker aan de orde komen. Al is het natuurlijk te hopen dat partijen ook in de verkiezingscampagne daar al een duidelijk antwoord op geven.
Bron
-
Dit bericht verscheen ook op: www.destentor.nl