Twee gratis zelftesten per huishouden, heeft dat zin?

Vanaf dinsdag kan elk huishouden in Nederland twee gratis zelftesten bestellen. Hoe gaat dat in z’n werk, en zal preventief zelftesten een nazomerse opleving van het virus – zoals vorig jaar – voorkomen?

Wat is het idee achter de zelftesten?

Ze zijn bedoeld voor mensen zonder klachten, wie snottert (of positief test) wordt nog steeds gemaand zich naar de GGD te spoeden. Gebruik een zelftest voor de zekerheid, is het motto van het kabinet. ‘Om even zeker te weten dat je het niet hebt’, zei demissionair premier Mark Rutte maandag.

De zomervakantie is bijna voorbij. We gaan weer naar school en aan het werk. We ontmoeten weer andere mensen. ‘Niemand wil een ander besmetten. Dat voorkomen we door vaak te testen.’ De oproep geldt ook voor gevaccineerden, aldus Rutte. ‘Het is een dringend verzoek, dat kunnen we niet controleren.’

Hoe krijg ik de testen?

Daarvoor moet je wachten op de brief die het ministerie van Volksgezondheid vanaf dinsdag op zo’n acht miljoen adressen laat bezorgen. In de brief staat een unieke code, waarmee je op zelftestenbestellen.nl de twee gratis testen kunt aanvragen. Je kunt ook de QR-code uit de brief scannen.

Wie de twee gratis zelftesten aanvraagt, kan ze over zeven tot tien dagen thuis verwachten. Deur-aan-deurverspreiding was volgens een woordvoerder van het ministerie geen optie. De tests zijn gevoelig voor temperatuur, waardoor ze na een weekje in een broeierige brievenbus onbetrouwbaar zouden worden.

Het wattenstaafje gaat circa 2,5 centimeter je neus in en geeft na plaatsing in een buisje vloeistof binnen 15 minuten uitsluitsel. De overheid heeft de zelftests al ingekocht, al is niet de verwachting dat er 16 miljoen nodig zijn. De circa 30 miljoen sneltests die het ministerie nog op de plank heeft liggen, oorspronkelijk bedoeld voor Testen voor toegang, kunnen helaas niet worden verstuurd, die zijn enkel geschikt voor professionele afname.

Waarom worden de zelftesten nu pas verstuurd?

‘Voor iedereen geldt: het is cruciaal dat je je gelijk test als je terug bent van vakantie. Alle jongeren tot 27 jaar zijn welkom bij de GGD, klachten of geen klachten. Anderen doen een zelftest.’ Was getekend: Hugo de Jonge, tijdens de persconferentie op 9 juli. Maar meteen testen na thuiskomst lijkt er voor een grote groep vakantiegangers niet in te zitten: veel mensen zijn allang thuis.

Het idee voor het verspreiden van zelftesten stamt van begin juni, legt een VWS-woordvoerder uit. ‘Toen duidelijk werd dat deur-aan-deurverspreiding geen goed idee was, moesten we een bestelportaal optuigen. Dat kost tijd.’ De zelftests blijven nuttig, zegt ze, ook als je al even thuis bent. ‘Bijvoorbeeld als je naar een bruiloft gaat, of weer naar kantoor.’

Twee testen, is dat niet wat weinig?

De twee gratis testen moeten volgens Mark Rutte vooral worden gezien als onderdeel van een ‘bewustwordingscampagne’. ‘Die is niet bedoeld om heel Nederland in te smeren met zelftesten. Die moet je echt zelf kopen.’ Dat kan bij de drogist. Daarop zijn uitzonderingen: op Schiphol, via onderwijsinstellingen en – voor minder bedeelden – de voedselbank zijn extra zelftesten voor sommige groepen gratis.

Hoe effectief zijn vrijwillige zelftesten?

Dat is de hamvraag. Enerzijds heeft vorige zomer geleerd dat het een reëel risico is dat vakantiegangers zonder dat ze het doorhebben het virus als een souvenir mee naar huis nemen. Vandaar ook dat zelftests op vliegvelden, met name op Schiphol, al langere tijd worden uitgedeeld.

Anderzijds zijn de ervaringen met vrijblijvende zelftests in het onderwijs tot dusver niet denderend. Onder jongeren, door het kabinet ook als risicodoelgroep onder de vakantiegangers geïdentificeerd, bleef het deelnamepercentage steken op 25 tot 30 procent.

Dat kwam volgens minister Van Engelshoven met name vanwege het – ook toen – vrijwillige karakter. ‘Voor preventief testen is het wenselijk dat een hoger percentage van een populatie bereid is zich regelmatig te testen, om besmettingsrisico’s significant te verkleinen.’ Daar hoopt het ministerie op. ‘Want hoe meer er wordt getest, hoe veiliger het wordt. Maar elke gedane zelftest is nuttig.’