Patiënten moeten zelf kunnen kiezen voor digitale zorg

Patiënten moeten zelf kunnen kiezen of ze digitale zorg willen. Door corona was al bijna een derde van de polibezoeken op afstand. Zorgverzekeraars Nederland en Patiëntenfederatie Nederland pleiten voor een recht op digitale hulp.

“Mensen met de longziekte copd, hartfalen, de ziekte van Crohn of diabetes kunnen hun waarden thuis invoeren”

Een gesprek met de arts via een beeldscherm, diabetespatiënten die via een app hun waarden bijhouden, coronapatiënten die zuurstof meekrijgen en online worden gecontroleerd om thuis verder uit te zieken. De afgelopen anderhalf jaar is de digitale zorg in een stroomversnelling geraakt. Uit cijfers van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) blijkt dat tijdens de eerste lockdown 70 procent van de consulten digitaal verliep, in het eerste kwartaal van 2021 was dat nog ruim 30 procent.

Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en Patiëntenfederatie Nederland vinden dat patiënten het recht moeten krijgen om zélf te kiezen wat voor zorg ze willen: digitaal of bij de zorgverlener op het spreekuur. ,,Zelfs met een moeilijk gesprek kan het fijn zijn om dat via een beeldscherm thuis te doen, want dan kan je bijvoorbeeld iedereen erbij hebben. Dat past soms niet eens in een spreekkamer”, zegt ZN-directeur Petra van Holst. Bovendien scheelt het reistijd, hoeven patiënten niet altijd een dagdeel vrij te nemen voor een artsenbezoek en neemt de druk op de zorg af.

Apps

Want de komende jaren neemt door de verdere vergrijzing van de Nederlandse bevolking de zorgvraag toe. Tegelijkertijd is er nu al een tekort aan zorgpersoneel. ,,Er zijn allerlei apps om patiënten thuis te volgen”, weet Dianda Veldman, directeur van de Patiëntenfederatie. ,,Mensen met de longziekte copd, hartfalen, de ziekte van Crohn of diabetes kunnen hun waarden thuis invoeren. Op afstand kan een verpleegkundige of arts die patiënten volgen en begeleiden, dat heet telemonitoring.”

Ziekenhuizen willen zelf ook dat een kwart van de polibezoeken op afstand blijft. Voor corona waren er grote verschillen in de digitale zorg die de hospitalen leverden, maar nu zegt 95 procent aan beeldbellen te doen en gebruikt 65 procent telemonitoring.

Patiënten die liever bij de arts langsgaan of een combinatie met digitale zorg willen, moeten die mogelijkheid óók hebben, vinden ZN en de Patiëntenfederatie. Niet alleen in het ziekenhuis, maar ook bij andere zorgverleners zoals huisartsen. ,,Mensen reageren erg verschillend op digitale zorg”, erkent Veldman. ,,Ze moeten het gevoel hebben dat het geen mindere zorg is.” Bovendien is het belangrijk dat patiënten hulp krijgen als ze de online mogelijkheden lastig vinden. Veldman: ,,Het is vaak ook een kwestie van wennen.”

Lees hieronder het verhaal van Angela de Rooij (58) uit Vleuten. Vier keer per jaar moest ze als diabetespatiënt naar de huisarts voor controle. Meestal om te horen dat haar gezondheid ‘prima’ is. Nu houdt ze zelf haar waarden bij en controleert de huisarts die op afstand. ‘Ik baalde ervan dat ik vier keer per jaar een middag vrij moest nemen.’

“Om me heen merk ik dat zowel patiënten als zorgverle­ners hebben gezien dat het zo kan, dat het niet ingewik­keld is”

De bloeddruk meten, nuchtere glucosewaarden bijhouden, het gewicht controleren. Drie keer per jaar moest De Rooij (diabetes type 2) zich melden bij de praktijkondersteuner van haar huisarts, één keer bij de huisarts zelf. ,,Ik hoorde altijd wat ik al wist, want ik kan die controles prima zelf doen. Op een gegeven moment baalde ik ervan dat ik steeds een middag vrij moest nemen”, vertelt ze.

De huisarts snapte haar punt en deze patiënt mocht haar controles voortaan digitaal doorgeven. ,,Ik kan die waarden makkelijk uploaden via het patiëntenportaal. Eén keer per jaar ga ik nu nog naar de huisarts.”

Tijdens corona heeft de digitale zorg voor diabetespatiënten een vlucht genomen, merkt De Rooij (die zelf ook belangenbehartiger is bij Diabetes Vereniging Nederland). Patiënten met type 1 zijn onder controle in het ziekenhuis en werken veelal met apps. Bij patiënten met type 2, die bij de huisarts lopen, stond de digitalisering nog meer in de kinderschoenen. Maar door corona zijn ook voor die mensen de digitale mogelijkheden naar boven komen drijven. ,,Om me heen merk ik dat zowel patiënten als zorgverleners hebben gezien dat het zo kan, dat het niet ingewikkeld is”, zegt De Rooij.

Kiezen

Precies daarom hopen Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en Patiëntenfederatie Nederland dat het lukt om de digitale zorg vast te houden. Zij vinden dat patiënten het recht moeten krijgen om te kiezen wat ze nodig hebben: digitaal, live óf een combinatie van beide. ,,Er zijn al langer digitale ontwikkelingen in de zorg, maar die verliepen vaak traag”, weet ZN-directeur Petra van Holst. Omdat de ziekenhuizen en huisartsenpraktijken tijdens corona zo leeg mogelijk moesten blijven, konden zorgverleners niet anders dan overschakelen op digitale consulten en het digitaal volgen van patiënten thuis.

Daar waren nog wel wat stapjes te zetten. Want zelfs beeldbellen kan niet zomaar. Daarvoor hebben artsen goede apparatuur én een beveiligde omgeving nodig. Noodgedwongen hebben veel zorgverleners stappen vooruit gezet en zijn er zelfs nieuwe apps ontwikkeld. Dianda Veldman, directeur van de Patiëntenfederatie, hoopt dat thuisarts.nl nog slimmer wordt, zodat ook huisartsen meer kunnen profiteren van de digitale mogelijkheden. ,,Nu is er al 10 procent minder huisartsenbezoek doordat patiënten zelf informatie kunnen zoeken. Het zou mooi zijn als patiënten in de toekomst hun klachten kunnen invullen en dat er dan automatisch informatie naar boven komt.”

Meer tijd

Niet alleen voor patiënten zijn er voordelen, maar ook voor de zorgverleners. Zij houden meer tijd over voor patiënten die dat écht nodig hebben. Want ook verpleegkundigen of praktijkondersteuners kunnen een deel van de controles op afstand overnemen. Als de zorgverleners de digitale zorg goed inzetten tenminste, waarschuwt Van Holst: ,,Je moet wel uitkijken dat het beeldbellen niet bovenop de bestaande consulten komt, maar dat het vervanging wordt, zodat het ook echt van meerwaarde is voor patiënt en zorgverlener.”

Al blijven er momenten waarop een bezoekje aan een arts wél noodzakelijk is, snapt ook diabetespatiënt De Rooij. ,,Soms moet een arts iemand in de ogen kunnen kijken, zien dat die persoon bleek ziet of is aangekomen.” Maar voor nu scheelt het haar vooral veel tijd. ,,De digitale controles kunnen ook heel fijn zijn voor mensen die slecht ter been zijn. Die hoeven hun kinderen niet te vragen om voor ze te rijden of ze hoeven geen taxi te regelen als ze naar het ziekenhuis moeten. Veel mensen zien nu echt de voordelen.”