Diederik Gommers is ‘ziedend’. De arts, hoop in bange dagen tijdens de coronacrisis, kwam deze zomer tot het besef dat hij zijn kinderen in een gevaarlijke omgeving heeft laten opgroeien. Daarom doet hij met duizenden anderen aangifte tegen Chemours in Dordrecht. ,,Voor mij zijn de leidinggevenden daar niets beter dan criminelen. Ze wísten het gewoon.”
Daar lopen ze dan, te scharrelen op het erf. De vier kippen van de familie Gommers zorgden altijd voor een vers eitje bij het ontbijt, maar sinds kort belanden die eitjes in de schuur. ,,Het zijn er al dertig”, zegt Diederik Gommers, intensivecarearts in Rotterdam, BN’er sinds de coronacrisis maar in dit verhaal toch vooral omwonende van de Chemours-fabriek. ,,Ik heb geen idee wat we ermee moeten doen.”
Gommers en zijn vrouw kochten in 2004 een oude boerderij aan de rand van Wijngaarden, een dorp onder de rook van Dordrecht. Hun idylle. ,,Als je bij mij achter in de tuin zit, kijk je over de weilanden uit. Onze drie kinderen konden vrij buiten spelen. Als vader dacht ik echt dat ik iets goeds deed, dat ik hen gezond opvoedde.” En die scharrelkippen… ,,We waren altijd zo trots dat we eieren van eigen erf hadden. Die smaak, zo vers! We hadden ook schapen, peren en appels. We hebben zelfs nog een moestuin gehad, maar dat bleek te veel werk.”
“Het besef is doorgedrongen dat alles hier waarschijnlijk vervuild is” –
De trots is omgeslagen in bange onzekerheid. Publicaties over Chemours en de gevolgen van de PFAS die het bedrijf verspreidde, zorgen dat hij inmiddels twijfelt aan zijn vertrouwde omgeving. ,,Het besef is doorgedrongen dat alles hier waarschijnlijk vervuild is. Ons water, de lucht, de grond waarop ik woon. Overal zit PFAS in.”
Neem de kippen. NRC onderzocht vorige maand eieren van negen hobbyboeren binnen een straal van 6 kilometer rond Chemours. Bij vijf boeren van wie de kippen buiten liepen bevatten de eieren meer PFAS dan Europese voedselnormen voorschrijven.
Appelsap
Ook Gommers woont binnen die straal, twintig jaar lang at hij eieren van eigen erf. Pas onlangs besefte de ic-arts wat dat betekent. ,,Ik geloofde het gewoon nooit, dat zo’n kip dan in de grond wroet, zo PFAS binnenkrijgt, en dat dan via het ei in ons lichaam terechtkomt.” Inmiddels gelooft hij het wel. ,,Onze appels brachten we altijd naar Culemborg, waar ze er appelsap van maakten. Heel leuk, in zo’n mooi pak. Daar waren we trots op. Maar nu denk ik: wat hebben we al die jaren gedaan?”
Chemours, vroeger Dupont, gebruikt bij de chemische productie al zes decennia PFAS, een verzamelnaam voor stoffen die niet van nature in het milieu voorkomen, niet afbreekbaar zijn en schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Er zijn – naast de eieren – meer signalen dat rond de fabriek veel PFAS zijn achtergebleven. Zwemmen in sommige plassen wordt afgeraden, het eten van zelf gevangen vis en groenten uit eigen tuin ook.
Tv-programma Zembla zond deze zomer een reportage uit waarin gesuggereerd werd dat het bedrijf al heel lang op de hoogte was van het gevaar van PFAS, maar die kennis verzuimde te delen met de buitenwereld – iets wat deze krant eerder ook al onthulde.
De uitzending leidde tot een massa-aangifte van 3500 buurtbewoners, bijeen gebracht door advocaat Bénédicte Ficq. Gommers is één van hen. ,,Zembla heeft heel mooi uitgezocht dat het willens en wetens gebeurd is. Proefdieronderzoek gaf Chemours al vroeg informatie waaruit bleek dat die PFAS echt schadelijk kan zijn. Voor de lever bijvoorbeeld, voor de kans op sommige kankersoorten, je afweersysteem.”
Gommers heft zijn handen ten hemel. ,,Ik kan er gewoon niet bij, dat je dat dan niet naar buiten brengt. Dat geld verdienen zó belangrijk is dat je willens en wetens je omgeving vergiftigt. Ik word daar echt ziedend van. Hoe kun je leiding geven aan zo’n bedrijf?”
Misdadig
De arts is stellig. Hij wil gerechtigheid, en wil daarvoor zijn bekendheid inzetten. ,,Ik vind het echt misdadig. Voor mij is er geen verschil met criminelen. Die leidinggevenden lezen toch ook dat kinderen in ongezond water hebben gezwommen? En dan ga je gewoon weer naar je werk en krijg je bonussen omdat je winst maakt. Ik begrijp dat echt niet.”
Over de situatie rond Chemours is lang niet alles duidelijk. Allereerst over de vervuiling zelf en de eventuele schuldvraag. Het bedrijf stapte in 2013 over op een PFAS-type dat voor zover bekend minder schadelijk is, en stelt dat het altijd binnen vergunningen opereerde. De overheid stelt mede daarom dat het moeilijk is om het bedrijf aan te pakken. Sluiting zou leiden tot forse schadeclaims.
Maar ondertussen, zegt Gommers, zijn er steeds meer data die aantonen dat er gezondheidsrisico’s zijn. ,,Tientallen jaren zijn er vervuilende stoffen verspreid, die zijn nog steeds in onze omgeving aanwezig. Dat is een beangstigend besef.”
“Wij proberen hier op de ic mensen beter te maken, en even verderop draait een fabriek die mensen ziek maakt gewoon door!” –
Bevolkingsonderzoek
De hoogleraar pleit voor een actievere overheid, die burgers veel beter informeert en beschermt. En hij wil meer onderzoek. ,,Eigenlijk zou je een groot bevolkingsonderzoek moeten houden, zodat je weet hoe slecht de situatie nou echt is. Gewoon bij iedereen in de omgeving het bloed afnemen.”
De arts zit in zijn werkkamer in het Erasmus MC. Hij windt zich duidelijk op. ,,Het is toch eigenlijk van de gekke? Wij proberen hier op de ic mensen beter te maken. We weten hoeveel geld dat kost, en zeggen niet voor niets tegen elkaar dat we gezonder moeten leven om de zorg beheersbaar te houden. En even verderop draait een fabriek die mensen ziek maakt gewoon door!”
Wat Gommers betreft, sluit Chemours vandaag. ,,De overheid zegt dat er dan claims kunnen komen. Ik zeg: jongens, je bent verantwoordelijk voor de omgeving, je brengt je burgers in de problemen. Laten we eerst gewoon eens stoppen en dan kijken of en hoe we kunnen herstarten, op een veilige manier.”
Van slag
In huize Gommers is de situatie rond de fabriek regelmatig onderwerp van gesprek. ,,Mijn vrouw is boos, mijn kinderen zijn van slag. Een van hen woont nu in Dordrecht. Die zegt: ‘Ik weet ook niet meer wat ik moet doen. Ik durf niet meer uit de kraan te drinken.”
“Ik denk dat ik hun eieren pas weer durf te eten als de grond rond mijn huis gezuiverd is” –
Zelf voelt hij zich schuldig. ,,Ik was me gewoon niet bewust van de risico’s, dacht dat ik een goede keuze maakte door hier te gaan wonen. Kijk, ik ben 60, ik heb een mooi leven gehad. Maar mijn kinderen zijn jongvolwassen. Jezus, wat nou als ze later ernstig ziek worden? Dat is echt een zorg die je bekruipt.” Gommers beseft dat het moeilijk is om ziektes rechtstreeks toe te schrijven aan Chemours. ,,Het bedrijf zal dat verband altijd ontkennen. Maar van PFAS is vastgesteld dat het gezondheidsrisico’s kan opleveren.”
Het liefst zou hij de bedrijfsleiding van Chemours een keer ontvangen in het Erasmus MC. ,,Dat ze zien hoe mensen met kanker lijden, hoe afschuwelijk de laatste fase kan zijn. Daar zou ik ze zo graag mee confronteren. Dat ze echt voelen wat het betekent als je de gezondheid van mensen in gevaar brengt. Ja, die uitnodiging staat.”
Nog even terug naar zijn kippen, die al weken eieren leggen voor Jan met de korte achternaam. Hoe moet het daar eigenlijk mee verder? ,,Ik denk dat ik hun eieren pas weer durf te eten als de grond rond mijn huis gezuiverd is. Dan pas heb ik er weer een veilig gevoel bij.”
Chemours: stoffen zijn onmisbaar
Chemours verklaarde eerder dat het ‘op verantwoorde wijze’ chemische stoffen produceert die ‘onmisbaar’ zijn voor de moderne samenleving en een groene energievoorziening. Ook stelt het Amerikaanse bedrijf dat het in Dordrecht fors heeft geïnvesteerd om ‘de historische en tegenwoordige emissies te adresseren’. De uitstoot van GenX, een PFAS-soort, is met 99 procent verminderd, aldus het bedrijf. Ook wil Chemours blijven zoeken naar manieren om overeenstemming te vinden met onze gemeenschap en problemen op te lossen.
Bron
-
Dit bericht verscheen ook op: www.ad.nl